“Wetenschap behoort per definitie objectief te zijn maar wetenschappers zijn dat zelden. Zij worden lang niet altijd uitsluitend gedreven door een wetenschappelijke honger naar de waarheid. De roep om onafhankelijkheid is daarom naïef”, schrijft Henk-Jan Out van Schering-Plough in NRC Handelsblad.
Out, vice-president van Global Clinical Research bij het Schering-Plough Research Institute in Oss, reageert in een uitgebreid opiniestuk op recente aantijgingen tegen praktijken in de farmaceutische industrie. Onder meer alle aandacht voor de vermeende belangenstrengeling van viroloog Ab Osterhaus bracht hem tot zijn reactie, die te lezen is op de website van de krant.
Geneesmiddelenproducenten en overheden kunnen niet zonder adviseurs, stelt Henk-Jan Out. “Deze worden aangezocht vanwege een specifieke expertise die niet in de eigen organisatie aanwezig is. Steeds meer wetenschappers hebben een dergelijke rol waarbij hun consulterende functie contractueel vastgelegd wordt. Net als de loodgieter die mijn verstopte gootsteen repareert, worden ook medische adviseurs financieel gecompenseerd. Hoe meer verstand van zaken iemand heeft, des te groter de kans dat zo iemand door commerciële organisaties ingehuurd wordt voor deskundig advies.”
De overheid moedigt dat ook aan, omdat deze bedrijvigheid de universiteiten geld oplevert. Als steeds meer wetenschappers als adviseur voor bedrijven fungeren, wordt het dus steeds moeilijker om ‘onafhankelijke’ experts te vinden, redeneert Out. “De echte kenners zijn immers allang door de industrie ‘gestrikt’. In toenemende mate wordt de term ‘onafhankelijk’ dus equivalent met ‘minder kennis van zaken’.”
Ook noemt Out het ‘opvallend’ dat de publieke verontwaardiging vooral de farmaceutische industrie betreft en niet andere partijen die geld verdienen aan ziekte en gezondheid zoals artsen, ziekenhuizen en zorgverzekeraars. “Belangenverstrengeling ligt ook daar op de loer. Voor artsen in maatschapverband is er een directe relatie tussen het aantal procedures dat ze verrichten en hun inkomsten. Daarnaast leveren sommige operaties of diagnostische activiteiten meer op dan andere. Ziekenhuizen en zorgverzekeraars hebben er vaak belang bij dat de goedkoopste behandeling gekozen wordt en dit hoeft niet altijd de beste optie te zijn.”
Met zijn pleidooi stuurt Out allerminst aan op een situatie waarin helemaal niet meer wordt gekeken naar financiële banden. “Iedereen zal het prettig vinden om op zijn minst te weten of er secundaire, zoals financiële, belangen zijn”, schrijft hij. “Transparantie daarover is een goede zaak. Steeds meer grote farmaceutische bedrijven hebben inmiddels aangekondigd de honoraria en namen van hun adviseurs te publiceren. Maar ik zou tegelijkertijd ook willen pleiten voor een inhoudelijke discussie over informatie en adviezen afkomstig van commerciële of andere belangenorganisaties en wetenschappers. Dit brengt ons veel verder dan vage discussies over (de schijn van) belangenverstrengeling.”