In een vernieuwende studie hebben Radboudumc en LUMC gezamenlijk een kandidaat-vaccin getest op basis van een genetisch verzwakte malariaparasiet. De resultaten van deze klinische trial, gepubliceerd in Science Translational Medicine, laten zien dat het vaccin veilig is en een afweerreactie opwekt tegen een malaria-infectie.
Infectieziekte
Malaria is een veelvoorkomende infectieziekte, veroorzaakt door een parasiet met een ingewikkelde levenscyclus in de mens en in de mug (zie ‘Over Malaria’ onderaan). De eerste fase in mensen vindt plaats in de lever, de tweede in het bloed. Omdat de leverfase geen ziekteverschijnselen met zich meebrengt en die in het bloed wel, is het doel van het vaccin om de parasiet in de lever tegen te houden.
Malaria kreupel maken
Voor het malariavaccin uit deze studie hebben onderzoekers een verzwakte malariaparasiet gemaakt door twee genen te verwijderen, en deze samen met het Amerikaanse bedrijf Sanaria Inc. tot vaccin ontwikkeld. Deze parasiet bereikt wel het eerste leverstadium in de mens, maar door de genetische verzwakking leidt dit niet tot infectie van het bloed. In eerdere fasen van het onderzoek waren belangrijke genen geïdentificeerd die, bij afwezigheid, ervoor zorgden dat de parasiet in de lever niet kan groeien. In een gezamenlijke klinische studie kregen 67 vrijwilligers in Leiden en Nijmegen injecties toegediend met het vaccin gemaakt van de genetisch gemodificeerde parasiet (met de naam PfSPZ GA1) – het was voor het eerst dat er een dergelijk vaccin geïnjecteerd is. Er werden een hoge en een lage dosis toegediend.
Veilig en gedeeltelijk effectief
De resultaten van de proef laten zien dat het vaccin veilig is en niet leidt tot infectie van het bloed en dus geen malariaverschijnselen veroorzaakt. Ook was te zien dat de gevaccineerde vrijwilligers een afweer tegen een malaria-infectie ontwikkelden, al was deze bescherming niet volledig. Dit betekent dat de ziekte wel wordt uitgesteld, maar niet wordt voorkomen. De gemeten afweerreactie en aangetoonde veiligheid is volgens de onderzoekers een sterke stimulans om een vaccin op basis van verzwakte malariaparasieten verder te ontwikkelen.
Over malaria
Malaria is met zo’n 216 miljoen gevallen en 400.000 doden per jaar een van de grootste infectieziekten van deze tijd. De laatste jaren is er een toename in het aantal zieken, vooral in Sub-Sahara Afrika en Zuid-Amerika.
De meest dodelijke vorm van malaria wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet, Plasmodium falciparum, die door muggen wordt overgedragen. Eenmaal in de mens ontwikkelt de parasiet zich eerst gedurende ongeveer zeven dagen in de lever. De parasiet transformeert en komt uit de lever in het bloed terecht waar het rode bloedcellen kan infecteren. Vervolgens ontwikkelt de parasiet zich van een ongeslachtelijke cel tot volgroeide mannelijke en vrouwelijke geslachtscellen. Die cellen kunnen vervolgens weer door muggen opgezogen worden, waarna bevruchting van de parasieten in de muggenmaag plaatsvindt. De nakomelingen kunnen na een steek van de mug weer in de mens terechtkomen.
