De lever speelt een centrale rol bij het metabolisme van geneesmiddelen. Het is dan verwonderlijk hoe vaak dat ‘schadeloos’ verloopt. Het is desondanks klinisch relevant dat dokters en apothekers wél rekening houden met leverschade ten gevolge van geneesmiddelen. Leverschade door geneesmiddelen kan namelijk ernstige complicaties voor de patiënt met zich meebrengen, ondanks dat dit relatief zelden voorkomt.
Van paracetamol, in te hoge dosis, is de schadelijke werking op de lever misschien wel het meest bekend. Het geldt echter voor veel meer middelen, zoals voor veel in de eerste lijn gebruikte NSAID’s en antibiotica (doxycycline of nitrofurantoïne). Bovendien zijn gevallen van (ernstige) leverschade bekend na het gebruik van voedingssupplementen en kruiden.
Begrip van de achterliggende ontstaansmechanismes en verschijningsvormen kunnen een stimulans zijn om in de dagelijkse praktijk meer bewust te zijn van mogelijke leverschade ten gevolge van geneesmiddelen.
Paracetamol, een bekend voorbeeld
Leverschade door geneesmiddelen is de belangrijkste oorzaak van levensbedreigend acuut leverfalen in de westerse wereld. Een bekend voorbeeld is paracetamol, waarbij leverschade kan optreden zowel bij eenmalige bewuste overdosering als bij inname van een supratherapeutische dosering over een langere periode.
Paracetamol veroorzaakt leverschade via een uitstekend begrepen mechanisme. Een toxische metaboliet van paracetamol wordt door de lever geconjugeerd met glutathion en vervolgens renaal geklaard.
De glutathionvoorraad is echter niet onuitputtelijk. Bij overdosering raakt deze snel uitgeput waardoor de toxische metaboliet een vrijgeleide krijgt om de hepatocyten te beschadigen. Deze beschadiging kan irreversibel zijn. Meestal is de schade te beperken door tijdige behandeling met acetylcysteïne, wat net als glutathion de toxische metaboliet neutraliseert.
Meer dan 1200 stoffen
Het probleem van leverschade beperkt zich echter niet tot paracetamol. Meer dan 1200 stoffen waarmee we bedoeld of onbedoeld in aanraking komen worden in verband gebracht met een schadelijk effect op de lever.
Lees verder op de website van het Geneesmiddelenbulletin:
